Bakst med noko attåt

Julepynten er på plass. Når me kjem inn i gangen, luktar det bakst. Allereie vel fire veker før julaftan er heimen mellom Skarpasvingen og Høgabekken full av julestemning.

Kring bordet sit seks born og ungdomar – to som høyrer til i huset og fire syskenborn som har teke turen frå Rykkje og Lundanes. Dei er i full sving med å ferdigstilla bokstaveleg tala søte hus og figurar. Glasur i ulike fargar vert dandert utover vegger, tak og kroppar, og Nonstop, perler og strøssel sikrar den siste finishen.

Mykje prat er det ikkje i gjengen, men dei vedgår undervegs både at dei kosar seg og at dei kjem i julestemning av den søtvorne sysselen. Kanskje er bladfyken skummel, kanskje er konsentrasjonen for stor. Eller, som Magne (13) føreslår:

– Det er folkeskikk. Me snakkar ikkje når du snakkar.

Årleg greie

Samlinga kring peparkakene har vorte ein tradisjon som har vara såpass lenge at husmor og husfar ikkje veit eksakt når han kom til. Fram til koronaen lamma Noreg og kvemmingane pla familien laga peparkakehus og levera til kakebyen i Bergen. Sidan har dei levert til den årlege utstillinga i Hardangersenteret i Øystese.

I år er det runde, blå huset i Mummidalen det resten av bakverket krinsar kring. Ideen kom frå Hanne (13) om lag ei veke før HF er innom. I fjor var huset til Øystese Røde Kors Hjelpekorps i Øystese – som sidan har vorte kommunalt med uviss lagnad – navet i verket. Kring bygget oppstod snøskred, snøskuterar, båretransport og ymse anna beredskapsrelatert kreativitet.

Sigurd (13) har stått bak denne og fleire av prosjektideane, til dømes gardstun. I år var planen fyrst å baka Hardangerbadet, men det vart litt vel komplisert særleg på grunn av vinklane i bygget. Kanskje er ikkje eit rundt hus så mykje enklare å skapa, men det vart enkelt løyst ved ikkje å gjera det heilt rundt.

Fram med gradsskiva

Lite er overlate til tilfeldige omstende, nemleg. Åshild reknar, studerer og lagar malar ut frå det som finst av bilete og annan dokumentasjon. Til Raudekrossen-huset – som har diverse utstikk og arker – kom til dømes taksten godt med. Det vart ikkje feilfritt og perfekt, men var lett attkjenneleg for dei fleste – med god hjelp av eit lånt bordflagg til flaggstong, fortel bakaren.

Når matematikken er klar, vert alt skore til og steikt, før det vert sett saman og fjelga med fargar og søtsaker. Deretter vert produkta plasserte på eit brett på ein fast plass på benken i stova. Før den siste – og mest nervepirrande – etappen står att: transporten til Øystese. Han går seint, for å seia det slik.

– Juksar de nokon stad?

– Vanlegvis lagar me deigen sjølv, men i år er det mest kjøpedeig.

– Kor lang tid tek alt?

– Det går nokre dagar. Kanskje tre, fortel Åshild.

– Det kjem an på kor mykje deig det er, presiserer Magne.

– Og kor mykje feil me gjer, seier Åshild.

Ikkje alle som er med i dag, har vore med alle dei tre bakedagane før alt var klart.

– Me toppar laget på slutten, konstaterer Bjarte.

– Snik de dykk til å eta litt undervegs?

Låtten rungar.

– Per seier pynten er god.

Prøving og feiling

Tvillingane Gurine og Per – ho er eldst, så vidt – seier lite og ingenting undervegs, men arbeider flittig og lidenskapleg med å pynta hus, mummifigurar og Lille My som skal supplera hovudbygget. Sistnemnde tidvis aggressive skapnad skal stå på skeiser. Ei nyvinning i år er nemleg ei knallblå elv og ein skeisedam.

– Det kravde litt tenking, seier Åshild, som elskar å baka og løyser dei fleste utfordringane med litt testing og feiling.

Løysinga her vart eit produkt av gelatin, sukker og vatn som ho og Hanne koka i hop.

– Kva er det mest utfordrande?

– Å vera tolmodig. Men det er berre å få idear og gjera det, seier Magne.

– Når me ikkje har ei oppskrift, må me rekna sjølve, seier Hanne.

– Det skal helst likna og ha vinklar som passar saman. Trikset er å vera tolmodig og gidda, seier Åshild.

– Og å ha ei tolmodig mor eller tante, seier Bjarte.

Litt svinn

Vil du sjå det ferdige verket i all si prakt, er Hardangersenteret staden å oppsøkja. Utstillinga skal vera klar til julegateopninga sundag 3. desember. I fjor var Åshild, Bjarte og Hanne med på å setja saman utstillinga.

Butikkar i senteret stiller med premiar som vert trekte mellom bidragsytarane. Bakarane på Berge har fått premie kvart år, seinast ei hengekøye. I fjor reiste gjengen i tillegg til Rush Trampolinepark i Bergen etter innsatsen, med transport ordna av Raudekrossen. Året før vart det pizza- og filmkveld.

Dessutan ventar eit nytt oppdrag; også heimen skal ha peparkakehus til pynt. Her har mellom anna borg og garasje vore konsept tidlegare år.

Ifylgje Bjarte endar konstruksjonane i peparkakebygda truleg som dyrefôr når jula er omme. I alle fall forsvinn alt på eit eller anna vis. Etter ein månad i eit offentleg lokale er det uansett ikkje veldig freistande å fortæra noko.

– Men dei opplever visst litt svinn i pynten, seier Bjarte.

Han har vore litt spent på motivasjonen no som tre av bakarane har vorte tenåringar. Svaret sit rundt bordet. Alle er på plass.

– Sjå på meg. Eg er 43 og driv med dette enno, seier Åshild.

– Tenk på det. Om 30 år sit de her enno?

– Då er det de som må hjelpa meg.