– Eg kjem frå bygda sjølv, og kan kjenne meg igjen i veremåten eg finn i tekstane til Jon Fosse

Kulturjournalist og Fosse-kjennar Hans Olav Brenner skal leie ein «teater-maraton» med Fosse-stykke i nobel-helga: – Det er mange som kan juble høgt for nobelprisen: både nynorsken, vestlendingane, nordmenn, leseglade og teaterglade. Dette rommar så mykje stoltheit.

– Dette er ei historisk hending den største i norsk litteratur på 95 år – då Sigrid Undset fekk nobelprisen i litteratur. Det blir truleg lenge til neste gong, seier Hans Olav Brenner til Nynorsk pressekontor.

Han har jobba med litteratur i NRK i 20 år og meiner det ikkje har skjedd noko større i norsk litteratur – i hans levetid – enn at Jon Fosse får tildelt nobelprisen søndag 10. desember i Stockholm.

- Det blir skrive mykje god litteratur i verdsklasse i Noreg, men det har vore sett på som umogleg at ein nordmann kunne vinne nobelprisen i litteratur. Truleg vil mange nordmenn kjenne seg inspirerte av at vi no har ein levande nobelprisvinnar - som spaserer frå bustaden sin i Grotten til Bondeheimen i Oslo. Det er noko "Ibsen" over det, med stort rom for mytebygging.

Alvorleg, lun og snill

I 2019 var Brenner programleiar for ein tv-dokumentar om Jon Fosse og møtte forforfattaren og dramatikaren frå Strandebarm ved fleire høve i samband med innspelinga.

– På det menneskelege plan lærte eg at han er alvorleg og tilbakehalden og ønskjer seg litt distanse til media og verda rundt seg. Samtidig er han morosam, lun og snill. Det er ei dobbeltheit. Eg fekk stor sympati for han, fortel Brenner.

– Eg kjem frå bygda sjølv, og kan kjenne meg igjen i ein veremåte som er meir distansert og underdrivande - som eg likar og finn hos Fosse.

Likevel er det ikkje tilknytinga til bygda som er grunnen til at Jon Fosse har nådd så langt som forfattar, meiner Brenner. Han trur mykje av appellen til Fosse er at han er ei blanding av å vere fullstendig vestlending og fullstendig verdsborgar.

Full av motsetningar

– Det er på same tid motsetningsfullt og ikkje. Det er mange som kan juble høgt for tildelinga: nynorsk som skriftspråk, vestlendingane, nordmenn, leseglade og teaterglade. Det rommar så mykje stoltheit.

– Han insisterer på sin eigen stil og si eiga form. Han seier sjølv at enkle motiv som blir gjentekne i nye former, er hans måte. Om du først gir ein Fosse-tekst ein sjanse, og kjem inn i det gjentakande, meditative og djupt menneskelege han får til, er det stor stor sjanse for at du blir gripen av det.

– På overflata kan stilen og forma hans verke som parodi på seg sjølv. Men går du djupare, blir det utruleg eksistensielt og humoristisk, seier Hans Olav Brenner.

Fosse-teater i timesvis

I grunngjevinga frå Svenska Akademien blir det trekt fram at Jon Fosse får nobelprisen i litteratur 2023 for den nyskapande dramatikken og prosaen sin som gir stemme til det useielege.

I samband med tildelinga av prisen, skal NRK sende ein "teater-maraton", «Jon Fosse ord for ord», som byrjar 8. desember. Dette er eit prosjektet i samarbeid mellom Det Norske Teatret i Oslo, Teater Vestland i Førde, Den Nationale Scene og Det Vestnorske Teateret i Bergen. I 40 timar skal 40 skodespelarar lese 40 skodespel skrivne av nobelprisvinnaren. Stykka skal lesast kronologisk, frå «Nokon kjem til å kome» (1992) til «Leika leiken» (2022). Hans Olav Brenner og Linda Eide skal stå for pauseunderhalding mellom stykka.

Fleire markeringar

Allmennkringkastaren er ikkje åleine om å markere tildelinga av nobelprisen i litteratur til Jon Fosse. Sjølve prisutdelinga – med hovudpersonen sjølv – skjer i Stockholm.

Vestland fylkeskommune har sett av 300.000 kroner til eit arrangement i Bergen for å heidre Jon Fosse for Nobels litteraturpris. Arrangementet skal vere på Nobel-dagen 10. desember. Byrådet i Bergen har òg vedteke å flagge i byen same dag.

Litteraturhuset i Oslo og Det Norske Samlaget skal ha fleire arrangement i dagane 7. til 10. desember.

(©NPK)