Vil vi skal sjå på lykka med litt breiare linse

Dei fleste av oss vil gjerne vere lykkelege, men kan hende har vi ei litt smal oppfatning av kva lykke er. Ragnhild Bang Nes har forska på lykke i ei eller anna form i 17 år, og er opptatt av å sjå på lykka med ei litt vidare linse.

– Når eg spør folk «kva er lykke for deg», så vil halvparten seie – åhh, det er den herlege brusen eg kjenner når noko fantastisk godt skjer, gjerne overraskande. Når eg blir fylt av ei sterk, positiv, og kortvarig kjensle. Den andre halvparten vil seie at det er denne gode, varme djupe gleda, som kanskje er litt meir vedvarande, seier forskar og psykolog Ragnhild Bang Nes, til Nynorsk pressekontor.

For om lag 17 år sidan kom ho som nesten nyutdanna psykolog, over eit doktorgradsprosjekt, der ein skulle forske på lykke. Den gongen handla det om genar hadde noko å seie for kor gode odds ein har for å vere lykkeleg. Etter det har ho halde fram å forske på lykke i forskjellige former.

– Eg ramla litt inn i det, men så har det vore utruleg engasjerande. Både personleg, men òg fordi det er eit felt som har utvikla seg så mykje på desse åra, seier ho.

No har ho gitt ut boka Lykkekuren, ei praktisk handbok om korleis ein gjer grep for å ha det bra. For sjølv om nokon er meir disponerte enn andre for å vere nøgde med tilværet, er det mykje ein kan gjere for å betre eige liv.

Satsingsområde i folkehelsa

På dei åra Bang Nes har forska på lykka, eller livskvalitet som ho helst vil kalle det, har det gått frå å vere eit lite nisjefelt innan forskinga, til å bli ei storsatsing i politikken og helsesystemet. No leiar ho livskvalitetssatsinga i Folkehelseinstituttet, der livskvalitetsforsking, og særleg måling av livskvalitet, i 2020 vart eit prioritert satsingsområde.

– Det handlar om korleis vi kan legge til rette for meir rettferdig fordeling av gode og byrder i samfunnet, korleis kan vi jobbe med lovverk og skattepolitikk. Både demokrati, moglegheiter til å påverke, og jamn fordeling av gode i samfunnet, skaper lykke for kvar person, men òg samfunnet som heilskap, forklarer ho.

Forskarane samlar tal på korleis folk har det i kommunane, om folk opplever at dei får rettferdig løn, opplever glede, er engasjerte, føler seg trygge eller utrygge i nabolaget, og om dei har tilgang på grøne lunger, til dømes. Den tilbakemeldinga blir brukt til å jobbe med politikk og nærmiljøutvikling, så folk kan ha best moglege liv.

Gode følelsar gir lengre liv

Om Bang Nes skal summere opp kva det er å vere lykkeleg, svarer ho at det er å ha overvegande positive tankar og følelsar om livet sitt. Og om ein bruker ei breiare linse, handlar det om å fungere godt i kvardagen. Å ha positive følelsar, kan gi mange gode ringverknader.

– Når ein har positive følelsar, så opplever ein at ein har meir energi. Det gjer at ein tar meir initiativ i forhold til andre. Da blir ein kjent eller bygger nettverk, ein føler at ein har overskot, ein tar ein ekstra tur rundt kvartalet, og så kjem ein i betre form.

– Vi ser til dømes i oppfølgingsstudium, at det å ha mange positive opplevingar, gir betre helse, sunnare livsstilsval, og faktisk lengre liv, seier ho.

Ei positiv oppleving viskar ut stress

Noko av grunnen til dette, er reint fysiologisk. Om kroppen er i ein kontinuerleg stressreaksjon, så skadar det hjarte og kar, og skaper helseproblem. I eksperiment, har ein sett at om ein person kjem i ein veldig stressande situasjon, men deretter opplever noko positivt eller morosamt, så blir stressreaksjonen i kroppen viska ut.

– Det gir mindre slitasje på det fysiologiske systemet. Positive emosjonar dempar stress i kroppen, og fungerer som ei motgift. Og over tid vil det bidra til at ein blir mindre sjuk, forklarer Bang Nes.

Vekst-dimensjon

Nes fortel at den mest avanserte tenkinga om lykke, finn ein tilbake i antikken. Medan vi i dag ofte snakkar om lykke som dei subjektive gode kjenslene, tenkte ikkje dei antikke filosofane på lykke som ei subjektiv kjenslesak, men som vekst. Det å utvikle seg, realisere sine talent og interesser, og vere eit godt menneske.

– Eg er opptatt av at ein skal tenke meir på den vekst-dimensjonen, og forstå betre kva som styrkar oss i livet. Det å vekse og utvikle seg, og lære nye ting, er òg ein del av lykka og det å fungere god og ha det godt. Det kan vere litt ubehageleg og slitsamt å gjere lekser kvar dag, trene eller øve på piano. Men det gir oss ei meistring og kan skape så mykje lykke i eit langtidsperspektiv.

Ho minner òg om at det er når vi er på grensa av komfortsona, og aller helst litt utanfor ho, at vi utviklar oss og lærer nytt.

Vi heng saman

Familie og venner, og dei litt lenger ut i nettverket ditt, den som alltid ventar samtidig på bussen, som du ser titt og ofte på butikken, vi er alle del av ein kjempeorganisme som blir påverka av kvarandre, forklarer Nes. Korleis vi har det, smittar eller beveger seg rundt i nettverka våre på godt og vondt. Og gode relasjonar er noko av det viktigaste vi kan ha.

– Det er ingen ting som løftar oss meir enn gode relasjonar. Å ha nokon å lene seg til eller å få hjelp eller støtte av, eller nokon som gir deg ei hjelpande hand, er uhyre viktig. Det immuniserer oss mot nederlag, kriser når det verkeleg buttar i mot. Det er noko av det tyngste funnet frå psykisk helseforsking, seier Bang Nes.

Difor seier ho òg at det er viktig at vi no i koronatida òg prøver å halde ein normalitet.

– Det er uhyre viktig at folk finn meiningsfulle måtar å komme seg gjennom desse dagane. Vi er sosiale dyr og treng kvarandre, og det å sørge for at ein får ein dose med kontakt, om det så berre er blikk-kontakten når du handlar, eller du nikkar til nokon når du går i gata, er veldig viktig, seier ho.