Meir enn berre fotball

Styrk Egil Andersen (59) er mannen med West Ham-bilen. Men fotball er berre éi av mange interesser den migrerte bergensaren i Norheimsund har.

Styrk flytta frå Fridalen til Søreide med mor, far og sine to brør i 1967, det året han skulle byrja på skulen. Alle gutane i den nye gata heldt med kvart sitt engelske fotballag. Vesle Styrk hadde ikkje noko forhold til engelsk fotball, men måtte velja eit lag. Og han fekk ikkje velja lag som andre heldt med.
Styrk grubla lenge. To–tre månader inn i skuleåret byrja ein ny elev i klassen. Han fekk plass ved sida av Styrk, som sat åleine. Dei to vart straks perlevener. Styrk fortalde danske Regin om problemet sitt.
– Eg sa at eg måtte velja eit engelsk lag. Det vart mykje fekting med fingrar for å forstå kvarandre, men Regin sa det ikkje var tvil. For i 1966, året England vann VM med 2–1 over Tyskland i finalen, hadde tre frå West Ham vore med på laget. Kaptein Bobby Moore, Geoff Hurst og Martin Peters, som skåra sigersmålet. England har ikkje vunne VM sidan.
– Dette vart utslagsgjevande for ditt val?
– Ja. For både Regin og meg var det meir enn grunn god nok. Tre på West Ham var med. Men dei har jaggu ikkje vunne mykje sidan. Eg har likevel vore trufast. Det der byter du ikkje.
– Har du hatt lyst stundom?
– Nei.
– Heilt sant?
– Ja. Eg har ikkje noko lag nummer to heller. Me tapa i går.
– Gjer det noko med deg?
– Ja. Eg vert berre sur. Pisse sur. Eg vil ikkje snakka med folk. Men så går det over. Og neste laurdag er eg like forhåpningsfull til at det skal gå bra.
– Livet ditt kunne kanskje ha vore lystigare om du heldt med Manchester United eller andre lag som vinn oftare?
– Ja. Det er mange som held med Liverpool, som gjer det steingodt i år. Viss dei vinn serien, trur eg at eg emigrerer eitt år frå Kvam. Liverpool-supporterane er nokre av verstingane til å mobba.
– Mobba? Snakkar me om ordentleg mobbing eller kosemobbing?
– Kosemobbing. Men det verkar på same måten.

 
Styrk vågar ikkje gå på puben og sjå fotballkamp meir. Det er så mykje mobbing. Han ser heller kampane på fjernsynet heime. Stundom pyntar han seg i fotballtrøye før oppgjera til dei «claret & blue»-kledde, for å koma i rette stemninga. Og av og til, når det er kaldt medan han ser kamp, og han reiser seg opp, då gjer det vondt i hælen han knuste då han hoppa fallskjerm for trettande og førebels siste gong i 1981.
– Kor stor del av livet ditt dreiar seg om fotball?
– Nesten ingenting. Eg har reist ein del til England, og brukt sommarferiar til å følgja laget i Sverige og Tyskland. Eg har vorte kjend med mange, og har budd heime hjå fleire tidlegare hardbarka West Ham-supporterar i London i staden for å bu på hotell. Dei har invitert meg heim til seg etter at eg har teke mot dei hjå meg. Han eine eg vart invitert til, var ein mann på godt over førti. Han fortalde meg ikkje at han framleis budde heime med mor og far sin og ei avskyeleg, gammal bikkje på over 16 år. Faren sat i helsetrøye og drakk sprit og såg på hesteveddeløp. Mora hata faren og sat berre på kjøkenet. Det var heilt corny. Eg var der heldigvis berre i to dagar.
Styrk held også med Brann, naturlegvis, sidan han voks opp like ved Brann stadion. Men forholdet til bergenslaget er ikkje det same som det han har til West Ham. Og ingen kosemobbar Styrk når Brann tapar.
Bilen hans, som er heildekt med West Ham, har ei enkel forklaring. Han og tre kameratar var i England i 2005 for å sjå Wolverhampton spela mot Reading. Om Reading vann eller spela uavgjort, ville ikkje West Ham kunne rykkja opp frå 1. divisjon.
– På førehand hadde eg sagt at viss West Ham rykte opp, skulle eg kjøpa ein mini og heildekorera han med West Ham. Me stod med Wolverhampton-supporterane, utan West Ham-rekvisittar. Me måtte vera heilt anonyme.
 
Tilværet som West Ham-fan byrja altså med tipset frå Regin, som framleis er ein nær ven av Styrk. Då dei vart kjende i 1. klasse, var Styrk ein stille og forsiktig gut. Det heldt han fram med å vera resten av barneskulen på Søreide og også på ungdomsskulen på Rå – der etter alle solemerke statsminister Erna Solberg gjekk i klassen under han.
– Eg var grufullt sjenert. Det var berre sånn det var. Eg sat i trea og registrerte fuglar medan brørne mine slost. Eg er veldig fugleinteressert, seier Styrk.
Det fyrste året han budde på Øvre Valland, i det vesle huset han leiger som har røter heilt tilbake til 1729, registrerte han over femti ulike fugleartar. Dei fire siste åra har det vore nesten heilt tomt, fortel han.
– Eg trur trekkfuglane vel andre ruter på grunn av miljøet. Eg kan ikkje finna ein annan grunn. Eg trur ikkje dei er døde, heile gjengen.
Styrk noterer fuglane han kjenner. Dei han ikkje kjenner, lyt han fyrst fastslå ved hjelp av ei vakker, gammal fuglebok med hans unge namnetrekk i.
– Ulike artar kjem att omtrent på same dato. Det svarte og kvite flugesnapparparet kjem bang 8. mai. Då sit eg og ventar på dei.
Som liten spela Styrk fotball for Gneist. Han var speidar i ein periode i tenåra, men vart kasta ut saman med veslebroren av deira eigen storebror etter å ha laga tvilsame bilete på fotolaben.
– Me hadde klipt til nokre obskøne figurar. Difor vart me heiste opp etter beina i kjellaren på speidarhuset, og så helte dei sukkervatn inn i buksebeina våre. Me fekk ikkje koma att.
Då Styrk byrja på handelsskulen i 1975, hadde han utvida EDB. Han lærte å bruka reknemaskin med rull og skrivemaskin.
– Eg var ikkje god i noko av det. Men eg fekk nye relasjonar og nye vener, og eg var ikkje så sjenert lenger.
Han søkte økonomisk utdanning på gymnaset, men kom ikkje inn. I staden kom han inn på engelsklina i Fana.
– Det var ein populær klasse med berre sju gutar og over tjue jenter.
– Vart det noko?
– Nei. Eg hadde ikkje vit til det den gongen. Men eg fekk mange vener eg framleis har kontakt med.
 
Året i Garden stod tjue år gamle Styrk så mange dagar og netter utanfor slottet at han vart rimeleg metta av klokka på rådhuset. Han heldt vakt også på Akershus festning, på Bygdøy og på Skaugum. Etter militæret flytta han saman med kjærasten frå gymnaset, og gjekk rett ut i arbeidslivet.
Han byrja på setelavdelinga i Norges bank på Vågsallmenningen i Bergen. Han makulerte pengar som skulle ut av sirkulasjon, og fekk gode skotsmål.
Styrk studerte parallelt med jobben i seks år. Han fordjupa seg i marknadskommunikasjon, forbrukaråtferd, psykologi, sosiologi, statistikk, økonomi og rekneskap. I løpet av dei seks åra vart han pappa for fyrste gong.
– Eg forstod jo litt alvoret då. Å brått vita at du har ansvaret og at borna er avhengige av deg, det er noko ein berre må erfara for å forstå. Når ein ikkje har born, tenkjer ein ikkje slik. Plutseleg er det eit vesen der.
Dottera er fødd i 1985, eldstesonen i 1989 og yngstesonen i 1992. Styrk ser tilbake på ein triveleg småbarnsperiode. Ho var mykje heime med borna då dei var små, sidan han jobba og studerte.
– Men eg var mykje med borna. Det var ikkje mykje reising med jobben, så eg var heime kvar dag. Stundom reiste eg på skulen om ettermiddagen og var der til kvelden, men det var ikkje kvar dag.
Styrk og kona skildest i 2007, som gode vener.
– Me har hatt det veldig bra heile vegen. At me er skilde, skuldast berre at gneisten mangla. Me har topp kontakt. No har det vore jul, og i samband med det kan eg jo fortelja at eg mangla ein presang kvart år. Den til henne, sjølvsagt. Eitt år var eg i skikkeleg knipe. Det var julaftan, butikkane var stengde, og berre Hydro Texaco på Søreide var open. Mitt juletips til menn: Ikkje gjer dette. Eg tenkte: Kva har ho bruk for frå ein bensinstasjon? Og ja, ho hadde bruk for startkablar. Ho sleit faktisk med bilen. Så eg kjøpte det til henne.
– Kva skjedde?
– Ho vart langt frå glad. Og neste år måtte eg finna på noko nytt.
– Kvifor hadde du aldri noko til henne?
– Det var vanskeleg å finna noko fornuftig. Eg kjøpte eit stoveorgel til henne eitt år, men det pakka ho ikkje ut eingong. Ho skulle absolutt ikkje ha noko stoveorgel.

 
Då Styrk vart skild, arbeidde han i Bergen reklameatelier. Han hadde vore i reklamebransjen sidan 1985, då han byrja som seljar for skilt- og dekoravdelinga på Åstveit. Han hadde alltid hatt interesse for design og kommunikasjon.
Styrk skulle eigentleg vera seljar i Bergen og Hordaland, men etter ei veke sa sjefen seg opp, og Styrk fekk ansvaret for forhandlarnettet over heile Noreg.
– Det var kjempespanande. Så vart eg headhunta av ein av forhandlarane i Bergen, og kom inn på eigarsida. Eg starta etter kvart firma åleine. Det vart etter nokre år kjøpt opp av Bergen reklameatelier, som var store på messer og slikt. Det var veldig interessant å få jobba meir med heile konsept, ikkje berre med skilt på veggen, fortel Styrk.
Han har vore med og laga curlingbane i Stavanger midt på sommaren, og måtte tilkalla spesialistar frå Canada for å redda det heile.
– Nærare tivoliarbeidar kjem ein nesten ikkje, men messeverda er utruleg gøy. Ein må løysa utfordringar, tenkja kreativt. Av og til står der ei betongsøyle som ikkje er teikna inn. Då må ein løysa det og eventuelt skaffa nødvendige fagfolk. Det gjer eg enno. Eg har arbeidd med logoen på fasaden på Hardangerbadet, og der var det utfordringar med hellene som skiltet skulle monterast på. Når slikt oppstår, er det berre til å finna ei løysing. Skiltet heng trygt no.
Styrk har arbeidd i Kvam sidan 2008. Ein kjenning frå bemanningsbransjen kom inn på kontoret hans og spurde om han kjende nokon som kunne tenkja seg å vera seljar på Øystese trykkeri AS.
– Eg svara nei, men gjekk eit halvt års tid og grubla på om dette kanskje kunne vera noko for meg. Eg treivst ikkje så godt der eg var. Etter ei stund tok eg kontakt med han igjen og sa eg hadde grubla på det, og eg vart etter kvart dagleg leiar for Øystese trykkeri og Riss grafisk formgjeving AS.
Ulike omstende gjorde at Styrk etter kvart kjøpte det grafiske designbyrået Riss. Han fortel at ei digital trykkjemaskin som verksemda leasa, skapa økonomiske problem. Det var ikkje grunnlag for vidare drift, så Styrk valde å begjæra Riss konkurs.
– Det er synd at slikt skjer, spesielt når ein har ansvar for tilsette. Men då er det eigentleg berre å sjå opp og fram.
Styrk arbeidde eit år for Bodoni AS etter konkursen, og i fjor starta han sitt eige selskap, Styrkmedia AS, med base i Gamlebanken i Norheimsund.
– Det har gått betre enn forventa. Begeistringa over å få det til er tilbake, seier Styrk, som har eit stort nettverk av kontaktar i reklamebransjen og den grafiske verda.
– Det er gjevande når konkurrentar ringjer meg og spør om hjelp til å løysa utfordringar, medgjev han.
– Korleis er det å vera tilflyttar i Kvam?
– Det er sjølvsagt både positivt og negativt. Her er utruleg mange jordnære, flinke og kjekke folk. I Bergen er folk kanskje meir overflatiske. Eg budde i blokk og ana ingenting om naboen. Her er eigentleg problemet litt omvendt. Alle veit alt om alle. Og her har gjerne folk trong for å måtta snakka om andre. Slikt er eg ikkje så glad i.
 
Medan veslebror Truls Øyvind og storebror Bjørn Trygve var gode i sløyd då dei var små, var mellomstemann Styrk Egil ikkje så talentfull på det feltet, fortel han. Han forstod det etter kvart som alle brørne sine verk vart hengde opp på veggen heime, medan hans hamna i skapet.

 
Men Styrk var glad i å teikna og å brodera. Han likar det framleis. På veggen i stova heng eit aggressivt krosstingsbroderi med teksten «Helvetes jævla drit» i West Ham-fargar. Han har laga slike både til seg sjølv, vener, mora og dottera.
– Eg skreiv på kortet til mor mi at ho må sjå på det viss ho er sur eller i dårleg humør. Det hjelper. Eg veit at ho snur det når ho får besøk av veninnene sine, seier Styrk og ler.
Han likar når folk vert litt sette ut.
– Eg likar reaksjonar, for folk reagerer som regel ubevisst. Det er ekstra kjekt når ukjende folk kjem heim til meg. Folk som ikkje er vane med slikt. Det er provoserande, akkurat som kunst!
Han seier humor er viktig både på arbeid og på privaten.
– Humor hjelper. Men det må vera den typen humor som gjer at ein tenkjer positivt. Ikkje sånn vitsing med «har du høyrt om den og den». Der er ikkje eg.
Han byrja spela gitar tidleg på barneskulen. På avslutninga i 3. eller 4. klasse såg brått mor og far hans at han sat på scena saman med to jenter og spela gitar. Dei ana ikkje at han kunne spela, for Styrk øvde på faren sin gitar utan at faren visste det.
– Dei vart positivt overraska, fortel Styrk, som har halde ved like spelinga og øver to til fire timar dagleg.
– Eg terpar og terpar. Tilmed då eg spela på sengekanten til borna, var det terping om att og om att. Eg hugsar yngstemann, som ikkje var gamle karen, sa: «Eg skal på skulen i morgon, pappa. Eg trur det er best du gjev deg.»
Styrk spela i tensingorkester og var orkesterleiar i ungdomen. No spelar han i eit lokalt band saman med seks andre. Han har hatt lyst til å spela saman med andre lenge, men ikkje noko har vekt interessa hans før han møtte nokon som berre spelar Jethro Tull-låtar.
– Det er favorittbandet mitt frå gamle dagar. Det er utfordrande å spela og ikkje noko A4.
Bandet er førebels namnlaust, men skal spela på opninga av neste utgåve av Ålvikrock.

 
Huset til Styrk er eit lite eventyr. Han har samla på øl sidan tidleg på 80-talet, og har ei fyldig Hansa-samling. Han er glad i etikettar og former, og likar å sjå på alle dei uopna flaskene frå inn- og utland. I gangen står påskepynt, 17. mai-pynt og julepynt året rundt. I ei lita stove har han ei whiskymuggesamling frå 50-talet, ei ølbrikkesamling, ei samling modellbilar, kurongspel og dartskive.
– Dart er sporten min.
Han har eit gammalt eikespisebord og -stolar laga av oldefaren, som var møbelsnekkar. Også divanen er hans verk. I stova står òg bestefar sin gamle amerikakoffert, som Styrk mistenkjer er laga på koffertfabrikken i Øystese. Sigarane i glaskarmen samlar han ikkje på, dei røykjer han.
– Men eg vert litt kvalm av det.
I gangen har Styrk mange hattar. Mellom dei er hatten til faren, som var sjømann i Afrika tidleg på 50-talet. I gangen heng òg festdrakta han nytta som fireåring og fanabunaden han stundom går med på fest.
– Eg var ein gong invitert på fiffemiddag der det var kjole og kvitt som galdt. Eg ville gå i bunad. Det fekk eg ikkje lov til, så då gjekk eg ikkje i det heile. Ein er korrekt kledd på kongen sitt slott om ein kjem i bunad. Det er ein ikkje på fiffen sin middag i Bergen. Eg gjekk ikkje.
Styrk seier han ikkje har verdas største vinylsamling, akkurat, men han trur kanskje han har verdas dårlegaste.
– Ein kamerat av meg flytta til Thailand, så eg fekk mange plater av han. Han hadde arva mange av ein i oppgangen hans som hadde døydd. Det er artistar eg ikkje eingong visste om. Sånne som ikkje går an å googla, seier Styrk og humrar.
Han har nesten alle platene i Treff-serien med Gro Anita Schønn, Inger Lise Rypdal og Stein Ingebrigtsen, og ei lita samling med tysk tango han har fått av mor si. Sistnemnde samling er for spesielt interesserte, opplyser han.
– Skal ein dansa til det, krev det øving i militær hælklakk og stram giv akt. Det er aldeles grufullt, altså.
– Kvifor har du platene då?
– Eg kan jo ikkje kasta dei!
– Kan du ikkje gje dei til einkvan andre? Bruka dei til noko anna?
– Nei. Hadde eg ikkje hatt dei, kunne eg ikkje ha fortalt dette.
Han fiskar fram eit originalt Sex Pistols-album frå før bandet var kjent.
– Denne plata er faktisk litt sjeldan. Eg fekk henne av ei veninne frå gymnaset. Ho angrar som ein hund at ho gav henne til meg.
– Du gjev henne ikkje tilbake?
– Nei.
 

Styrk bur for seg sjølv og trivest med det.
– Eg likar å vera åleine. Eg synest det er ein fin ting, ikkje noko stakkarsleg. Eg likar å vera med folk òg, men er eigentleg ikkje veldig sosial. Snarare tvert om. Eg møter mange menneske, og når eg er med folk, er eg sosial.
– Folk synest kanskje det er rart å sitja åleine på julaftan, men eg synest det er heilt ålreit. Det gjer meg ingenting.
Styrk nærmar seg 60. Han har lært litt av kvart om menneske opp gjennom åra. Alt frå handlevanane til menn og kvinner, som han kartla då han studerte forbrukaråtferd på 1980-talet, til det han har lært om seg sjølv.
– Tidlegare hadde eg lett for å vera dømande overfor folk. Eg har lært å gje folk ein sjanse utan å setja dei i bås og gå til angrep på dei. Eg har lært å vera imøtekomande og open – ikkje å vera sosialarbeidar altså, langt frå. Tidlegare var eg veldig sånn at mi meining skulle fram på kostnad av andre si. Det var ikkje snakk om å vika. Eg har lært at det er feil.
Han har likevel litt dårleg samvit for at han ikkje er meir til stades med familien. Han har ein son i Hongkong og ein son i Drammen, og ei dotter og tre barneborn i Bergen.
– Eg skulle gjerne ha vore meir med borna og barneborna. Er det noko eg har som nyttårsforsett, er det å verta flinkare der. Og det er ikkje nok at eg tenkjer det, eg må gjera det. Slik er det med alt.

I sommarhalvåret tek Styrk seg gjerne turar på motorsykkelen sin, ein Triumph Rocket III, 2.300 cc. Det er verdas største serieproduserte motorsykkel, fortel han. Styrk har hatt han i seks år, men har køyrt motorsykkel sidan han var i 30-åra. Han køyrer stundom med vener, men er ikkje med i klubb. Han køyrer svært gjerne åleine på kryss og tvers.
– Det er topp å setja seg på sykkelen og berre køyra ein stad.
Stundom går turen rundt fjorden, stundom til Voss, stundom lenger bort. Styrk har eit ynske om å motorsykla i Nord-Noreg. Ta Hurtigruten opp og køyra ned att frå Svolvær-traktene.
– Eg set pris på naturen og å sjå kor flott han er. Eg likar å gå i fjellet òg, men eg må ikkje til alle toppane. Det giddar eg ikkje. Eg har ikkje behov for det.

 
Styrk er eigentleg eit staseleg islandsk namn. Mange på Voss heiter det, men andre stader er det ikkje så kjent, seier Styrk.
– Eg har kjent folk i tretti år som spør kva eg eigentleg heiter.
Styrk Egil er det berre mora og tanta hans som seier. Styrk-namnet har ikkje følgt slekta.
– Eg er oppkalla etter ein takstmann i Bergen. Han var ven med foreldra mine. Meir spanande var det ikkje.
Spanande vart det derimot då han hoppa fallskjerm på rullebanen på Flesland i 1981. Styrk hadde tolv hopp bak seg etter å ha teke fallskjermkurs på hærens fallskjermjegerskule på Trandum. Han var heime i Bergen på permisjon, og fekk høve til å hoppa med Bergen fallskjermklubb.
– Det bles altfor mykje, og me skulle aldri ha vore der oppe. I dag brukar fallskjermhopparar firkantskjermar som ein har veldig god kontroll på. Me hoppa med rundkalottar, og det var meir krasj når ein landa. Me øvde på å rulla rundt for å ikkje verta knuste.
Krasjen vart hardare enn planlagt den dagen. Styrk var den einaste som landa på rullebanen. Dei andre hopparane landa i skogen. Styrk var òg den einaste som vart skadd. Han knuste bein både her og der då han landa, fortel han.
– Eg fekk litt skrekken, for det var hardt. Eg vart dessutan dregen langs halve rullebanen etter krasjlandinga. Eg fekk hjerneristing og var heilt idiot etterpå. Eg har hatt store planar om å koma meg opp att etter at firkantskjermen vart oppfunnen,for det kunne ha vore kjekt.
Han har ikkje konkrete fallskjermplanar enno, men han har planar til våren. Inntil vidare er dei hemmelege.
– Det er noko heilt nytt og annleis i forhold til det eg driv med. Men det er business. Noko eg synest manglar her.

.